Go: Çin’in gücünün arkasındaki strateji oyunu

Taşlar arasında hiyerarşi yoktur, hamle seçenekleri ve olasılıklar satranca göre devasadır.

Go, satrançtan çok daha karmaşık ve kafa karıştırıcı bir masa oyunu olmasının yanı sıra, Pekin’in güç projeksiyonu planlarında jeostratejik ilham kaynağı olarak da değerlendiriliyor.

Wordle gibi çılgınlıklar sona erdiğinde, zarif karmaşıklığa meraklı oyuncular Go’yudenemek isteyebilir. İnternette “Go” kelimesi ile yapacağınız bir aramanın sonucunda Google’ın aynı isme sahip kodlama dili de karşınıza çıkabilir. Ancak ben anavatanı Çin olan ve “Weichi” adı da verilen kadim bir strateji oyunundan bahsediyorum. Masa oyunları söz konusu olduğunda, zihnim aşırı dozda satranç oynamaktan dolayı allak bullak olmuş olabilir. Satrançta amaç açıkça rakip şahı mat etmektir. Go ise önyargıları cezalandıran bir savaş alanı gibi düzenlenmiş. Oyun 19×19’luk bir ızgara üzerinde bomboş bir tahta ile başlar. Taşlar arasında hiyerarşi yoktur, hamle seçenekleri ve olasılıklar satranca göre devasadır ve oyun rakibin taşları ve alanları kuşatılarak kazanılır.  Hem karmaşık hem de kafa karıştırıcı. Yine de, kavramsal ipuçları Pekin’in dünyaya bakışını şekillendirdiği ölçüde, Sun Tzu’nun asırlık tavsiyesine kulak vermek için onu kavramak gerekli olabilir. Bu kavram ise “düşmanını tanı”dır.

Çin’in yükselişinin kendisine sağladığı yüksekteki pozisyonundan bakıldığında, bugün tüm Hint ve Pasifik bölgesinin de oyunda olduğu düşünülebilir. Dünyasının bu yarısı, küresel otoritenin birkaç on yıl içinde ABD’den doğuya doğru kayabileceğine ihtimal veren büyük bir jeopolitik tiyatro. Çin’in kendi sınırlarının ötesine güç yansıtmaya çalıştığı her merkez, en iyi şekilde üçlü bir teste tabi tutulan bir Go hamlesi olarak yorumlanabilir:

• Ne kuşatılmış olabilir?
• Oyun planı hakkında ne ortaya koyuyor?
• Hedefi engelleyen ne olabilir?

Uzak Doğu’da Tayvan çevresinde bir Çin dairesi ortaya çıktı ve daha geniş tehdit sinyalleri Avustralya, İngiltere ve ABD’yi gizli denizaltı devriyelerini öngören bir Aukus anlaşmasına çekti. Güney Asya’da Yeni Delhi, Pekin’in Nepal ve Myanmar’dan Sri Lanka ve Pakistan’a kadar çevre ülkeler üzerinde elde edeceği ve bir gün kendisine alt kıtanın etrafında bir “inciler dizisi” verebilecek daha fazla nüfuza karşı tetikte. Hindistan, Japonya, Avustralya ve ABD’nin Dörtlü hedef olarak ilan ettikleri gibi “özgür ve açık” tutulan bir Hint-Pasifik için, insanların özgürlüğünü inkar etmeye kararlı bir “Halk Cumhuriyeti”nin böylesine küstahça bir hegemonya arayışına geçit verilemez. Asya’ya yönelik büyük tasarımı ne olursa olsun, engellenmelidir.

Mavi Sulara Açılmak

Go’da ‘özgürlük’ manevra alanıdır, karşı tarafın reddetmesi gereken şeydir. Satrançtaki dikkat dağıtma taktiği gibi, tuzak halkaları da ustalıkla kullanılabilir. Örneğin küçük bir formasyona yakından odaklanmak, büyük bir sıkıştırmanın gözden kaçması anlamına gelebilir.

Deniz kuvvetleriyle desteklenen Çin’in dışa açılma hamlesi, 19. yüzyılda Afyon Savaşları’nda Batılı tüccarlara verdiği kayıplardan çıkarılan derslere dayanıyor gibi görünüyor. Bu hesaba göre yurtiçinde ‘ortak refah’ denizaşırı pazarlara erişimle birlikte paralel gitmelidir ve mandarinlerin hesaplarına göre okyanus yollarına hakim olmak için mavi sulara açılmak, dünya ticaretinin kurallarını şekillendirmede büyük bir söz hakkı kazandırabilir. Amerika’nın temel ticaret prensipleri konusunda bu kadar yalpaladığı, petrol şokunu absorbe etme konusunda zayıf kaldığı ve Rusya’nın cesareti (ve bunun seçim sonuçları) tarafından engellendiği bir ortamda, bu hedef düşündüğümüzden daha yakın olabilir.

Kültür ihracatı söz konusu olduğunda Go, Hindistan’ın batısındaki pazarlarda kötü bir performans sergiliyor. Shatranj’ın (ilkel satranç) burada popüler strateji oyunu olarak hüküm sürmesi ulusal egomuza uygun olabilir. Ancak Go’yu temel düzeyde kavramak bile bize boş boş bakmaya karşı bir uyarıda bulunmalıdır: Ayrıntılara odaklanmak kolayca büyük resmi gözden kaçırabileceğimiz bir saplantıya dönüşebilir.

Bugün, başkalarına zorbalık eden, özgürlüğün inkârından beslenen ve vatandaşlarını tamamıyla yanlış bir bilinç ağına tutsak etmek için elinden geleni yapan, liberal olmayan bir rejim tarafından kural kitabının yeniden yazılması riskiyle karşı karşıyayız.

Himalayalar’ın ötesindeki otokrasi son haftalarda kendisine “küresel güvenlik girişimi” denmesine karşı çıktı, bir “Asya NATO’su” kurulması ihtimaline karşı uyarıda bulundu ve Moskova’daki müttefikinin karşı karşıya kaldığı boykottan rahatsız oldu.

Ancak Çin’in “en uygun fırsatı kollamak” amacıyla geri adım atması için artık çok geç. Covid’den dolayı ekonomisi büyük problemler yaşayan Çin, bir ihracat darbesini göze alamaz.

Çin’in Strateji Oyunu

Go şampiyonlarının suçlanamayacağı tek şey küçük düşünmektir. Çin bildiğimiz kadarıyla zayıf bir oyuncu olabilir, ancak böyle çılgınca bir tahmin üzerine bahse girmek para kazandırmaz.

Hindistan’ın kendi içine dönmesi daha da kötü bir bahis olurdu. Açıkçası, afyon dersleri konusunda daha kötü durumdayız. Aslında resme uzaktan bakınca, dini özgürlük (ve hoşnutsuzlukları) konusunda bizi birbirimizden ayıran ve dikkatimizi dağıtan kamusal yaşamımızın sesini ve öfkesini ortaya çıkaracaktır. Gerilimin, yalan haberlerin ve yanlış değerlendirilmiş savaş sebebi kırmızı çizgilerin olduğu bir dönemde yaşıyoruz. Güvenlik konusundaki her türlü miyopluk pahalıya mal olabilir.

Bir strateji oyununun sakinleştirici bir etkisi olabileceği aklıma gelmezdi, ama Go’dan vazgeçmek bende bu etkiyi yaptı. Satranç en azından zafer ihtimallerinde dramatik geri dönüşlerin romantizmine sahip. Ama sonra, Go gurusu olduğundan şüphelendiğim bir yapay zeka botu bana şunu göndererek her şeyi berbat etti: “Bir grup içinde yer alan bir veya daha fazla özgürlüğe göz denir ve iki gözü olan bir grup kuşatılsa bile ele geçirilemez.” Sanırım anlamaya çalışmanın zamanı geldi. Bir kez daha.

Yazan: Aresh Shirali

Kaynak: https://www.livemint.com/opinion/columns/go-the-strategy-game-suspected-of-being-china-s-forte-11652980249062.html