Strateji olarak GO: Go Tarafından Etkilenen Jeopolitik Stratejiler

Eğer Batı, Doğu düşüncesini, özellikle de Çin’in jeopolitik stratejisini anlamayı umuyorsa, Go oyununu derinlemesine incelemesi gerekecektir.

Kuşat ve Fethet

Go (Weiqi) Tarafından Etkilenen Jeopolitik Stratejiler

Hem satranç hem de GO oynamayı bilen herkes için iki oyunun stratejik olarak ne kadar farklı olduğu hemen anlaşılır. Basit taktiklerin oyunu olan satranç, oyuncunun diğer oyuncuya karşı oynadığı bir oyundur. İnce bir strateji oyunu olan GO ise oyuncunun kendine karşı oynadığı bir oyundur. Batı dünyasının jeopolitik stratejiyi bir satranç oyunu gibi algıladığı uzun zamandır dile getirilir. Çin ulusunun ise tamamen farklı bir oyun oynuyor olabileceği ihtimali ancak son birkaç on yılda Batı’nın dikkatini çekmiştir.

Weiqi (Go oyunun Çince adı Weiqi’dir), yaklaşık 3000 yıllık geçmişiyle dünyanın en eski strateji tabanlı oyunudur. Çin kökenli olan Weiqi, Çin ruhuna kendini aşılamıştır. Çin stratejik düşüncesinin neredeyse her yönü Weiqi’den derinden etkilenmiştir. Weiqi’deki temel strateji, rakibinizi bölge üzerinde ezici bir kontrolle çevrelemektir. Weiqi’deki kadim bilgelik, bunun nasıl iyi yapılacağı üzerinedir. Gizliden gizliye gerçek savaş rakibe karşı değil, bir katılımcı olarak kendi içinizdedir.

Bir sanat dalında ustalaşmak isteniyorsa, o sanat dalında özenli bir çalışma uygulanmalıdır. Bir sanat olarak stratejiye sonsuz sayıda yolla yaklaşılabilir. Dövüş sanatlarına benzer şekilde, Weiqi çalışmak öğrencinin kendi doğasını gözlemlemesini gerektirir. Satranç bir oyuncunun rakibinin üstesinden gelmesini gerektirirken, Weiqi oyuncunun kendi üstesinden gelmesini gerektirir. Stratejideki bu farklılıklar Batı ve Doğu jeopolitiği arasındaki keskin zıtlığı ortaya koymaktadır. Eğer Batı, Doğu düşüncesini, özellikle de Çin’in jeopolitik stratejisini anlamayı umuyorsa, Go oyununu derinlemesine incelemesi gerekecektir.

Strateji olarak GO:

Weiqi bir yaşam ve ölüm oyunudur; yani taşların yaşamı ve ölümüdür. Weiqi adı kelimenin tam anlamıyla “çevreleme oyunu” anlamına gelir. Adından da anlaşılacağı gibi, oyun çevrelemekle ilgilidir. Daha uygun bir ifadeyle, oyun çevrelenen bölge ve rakibin bölgesel etkisiyle ilgilidir. Taşlar tamamen çevrelendiğinde esir edilirler ve tahtadan kaldırılır. Taşlar tahtada kalmak için açık bir nefese yani doğrudan bitişiklerinde açık bir kesişim noktasına sahip olmalıdır.

Bölgeci Oyun:

Taşlar ile sahip oldukları nefes noktaları arasında doğrudan bir ilişki vardır. Bu etki, bölgesel üstünlük anlamına gelir. Deneyimli oyuncular, oyunun ilerleyen safhalarında bölgesel üstünlük sağlamak için tahtadaki geniş açık alanları değerlendirerek uzun vadeli stratejiler öngörebilirler. Çaylak oyuncular genellikle daha küçük bölgelerdeki yerel savaşlara çok uzun süre odaklanma hatasına düşerler. Weiqi’de savaşlarınızı akıllıca seçmek önemlidir. Usta bir Weiqi oyuncusu savaşı kazanabilmek için ne zaman savaş kaybedeceğini bilir.

Zayıf oyuncu ne olduğunu anlamadan önce, usta oyuncu zafer için tahtayı güvence altına almış olacaktır. Kaynar sudaki kurbağanın meşhur benzetmesinde olduğu gibi, su yavaşça kaynarken kurbağa sıcaklıktaki artışı fark etmez ve bu nedenle yaklaşan sonundan kaçamaz. İyi bir GO oyunu oynarken, zayıf oyuncu usta oyuncuya karşı yavaş bir kaynamaya maruz kalır. Bu zekice strateji binlerce yıl boyunca milyonlarca Weiqi oyunu üzerinde çalışılarak geliştirilmiştir. Weiqi’nin kadim ustası olan Çin, bölgesel stratejilerini küresel ölçekte uygulamaya çalışıyor.

Haydi Çin Haydi:

Çin Weiqi’yi çok ciddiye almaktadır. Stratejik düşünürler yetiştirmek için satrancı bir devlet meselesi olarak öğreten Rusya’ya benzer şekilde, Çin de aynı şekilde halkını Weiqi’nin incelikleri konusunda eğitmektedir. Bu Çin ordusu için öngörülen bir öğrenimdir ve subayları Weiqi becerileriyle gurur duymaktadır. Weiqi Çin kültüründe ve tarihinde o kadar önemli bir yere sahiptir ki, AlphaGO (İngiliz Deepmind şirketinin geliştirdiği yapay zeka programı) 2016 dünya Go şampiyonunu yendiğinde, Çin dünya sahnesinde Batı’ya karşı varoluşsal önemine kişisel bir hakaret hissetmiştir.

Sputnik’in uzay yarışında ABD’ye etkisinin benzerini AlphaGO da yapay zeka yarışında Çin için yaptı.

AlphaGO, Çin’in Sputnik anıydı.

4 Ekim 1957’de Sovyetler Birliği ilk yapay Dünya uydusu olan Sputnik 1’i yörüngeye fırlattı. Nükleer silahların ortaya çıktığı dönemde Sputnik’in aniden alçak Dünya yörüngesine oturması Batı dünyasında şok etkisi yarattı ve Amerikan uzay programını hızlandırdı. Tarihin kaydedeceği üzere, bu olay ABD’nin NASA’yı kurmasını ve sadece 12 yıl sonra Ay’a inmesini tetikledi.

Sputnik’in uzay yarışında ABD’ye etkisinin benzerini AlphaGO da yapay zeka yarışında Çin için yaptı. Ama bu kez konu kişiseldi. Weiqi, Çin kültürünün ve mirasının bir simgesidir. Batılı bir ulusun, zamanın ezeli oyununu bir makineyle yenebileceğini göstermesi Çinlilerin kararlılığını daha da alevlendirdi. Çin, yapay zekanın sadece Weiqi oyununda değil, aynı zamanda Weiqi’nin evrensel stratejilerinde de ustalaşmak için nasıl kullanılabileceğinin farkına vararak bir uyanış yaşadı. Çin, ordudan ekonomiye ve jeopolitiğe kadar, bir sonraki adımını belirlerken Weiqi mantığını kullanıyor.

Peki Çin jeopolitikada Weiqi stratejilerini nasıl kullanıyor?

Kuşak ve Yol Girişimi:

Weiqi stratejisinin jeopolitikte kullanıldığı en güncel örneklerden biri Kuşak ve Yol Girişimi’dir (KYG). Çin’in tarihi İpek Yolu‘nu yeniden canlandırmaya yönelik büyük ekonomik planı 2013 yılında Çin Komünist Partisi (ÇKP) lideri Xi Jinping tarafından başlatılmıştır. Projenin 2049 yılında tamamlandığında yaklaşık 18 trilyon dolara mal olması ve 100’den fazla ülkeyi bir mega ticaret ağına bağlaması bekleniyor. Karayolları, demiryolları, elektrik santralleri, telekomünikasyon, askeri üsler, havaalanları, deniz limanları, tüneller, köprüler ve ulaşımla ilgili her şey inşa edilecek. Çin’in devasa inşaat projelerinden bir diğeri olan Çin Seddi dışında, altyapı projeleri arasında ölçek ve kapsam bakımından kıyaslanabilecek başka bir şey yoktur. KYG’nin dünya ticaret maliyetlerini %2’ye kadar düşürmesi ve ağ üzerindeki bölge ülkelerinin maliyetlerinde %10’un üzerinde tasarruf sağlaması beklenmektedir.

Eğer dünya bir Weiqi tahtasıysa, Çin mevcut hegemonyacı ekonomiyle kesiştirmek için ortadan cesur bir çizik atıyor. Çin, KYG projesini inşa ederek bir sonraki ekonomik süper güç olarak yerini almaya hazırlanıyor. KYG, pek çok üçüncü dünya ülkesini, ihtiyaç duydukları altyapı desteğini sağlayarak yoksulluktan kurtarabilir. KYG sadece Çin’i ve dünyayı daha zengin hale getirmekle kalmayacak, aynı zamanda Çin’in müzakere masasında daha fazla pazarlık gücüne sahip olmasını da sağlayacaktır. Bu bir bakıma Weiqi’nin rakiplerin bölgesel genişlemesini caydırmak veya bastırmak için güçlü aktif pozisyonlar elde etme stratejisine benzer. Her bir liman, yol, üs ve kalkınma, etkisini tahta üzerine yansıtan bir Weiqi taşı gibidir.

Salam Dilimleme:

Çin’in tipik Weiqi jeopolitik stratejisi, salam dilimleme stratejisi olarak bilinen bir türdür. Bu isim, her seferinde biraz dilimlemek için kullanılan yöntemden geliyor; tipik olarak toprak veya bölge, ama aynı zamanda teknoloji, kültür, ekonomi, egemenlik, hatta demografi dilimleme. Salam dilimleme, toplam ani kazanç yerine zaman içinde artan kazanca vurgu yapar. Şimdi biraz alın ve daha sonra biraz daha alın. Sıcak sudaki kurbağada olduğu gibi yavaş kaynatma tipi bir oyundur. Çok hızlı hareket ederseniz fark edilirsiniz, çok yavaş hareket ederseniz kazanç elde etmeniz zorlaşır, ancak doğru hızda hareket ederseniz rakiplerinizin bundan hiç haberi olmaz.

Benim olan benimdir, senin olan ise tartışılabilir…

Çin’in salam dilimleme stratejisinin bir örneği, son yarım yüzyılda Güney Çin denizindeki etki alanını kademeli olarak arttırması olmuştur. Bölgesel anlaşmazlıklar olağan bir durum haline gelmiştir. Bunlar çoğunlukla adalar ve doğal kaynaklar için sondaj hakları üzerinde olmuştur. Çin’in taktiklerinden biri de ihtilaflı bölgede sıfırdan yeni adalar yaratmak ve bunları kendi adaları olarak ilan etmek. Weiqi tahtasında bu, rakibin hak iddiasını kademeli olarak eritmek için zaman içinde rakibin kontrol bölgesine yavaşça taş yerleştirmek gibi görünecektir. Adalar üretmenin ve hak iddia sınırlarını zorlamanın yanı sıra Çin, kara ve deniz kuvvetlerini de artırıyor. Özellikle de donanmasını. Güney Çin denizinde güçlü bir donanma varlığına sahip olmak, Çin’in ABD korumasına güvenmek zorunda kalmak yerine kargo gemilerini daha iyi koruyabilmesini sağlayacaktır. Nihayetinde Çin, ABD’nin yardımı olmadan Güney Çin denizindeki ticaret sularını koruma rolünü tamamen üstlenmek istiyor. Biraz oradan biraz buradan kesmek Çin’e kendi kıyılarındaki sularda kalıcı bir nüfuz kazandırdı.

Shi:

Sun-Tzu’nun Savaş Sanatı kitabında Shi başlıklı bir bölüm vardır. Shi, İngilizce’de tanımlanması zor soyut bir kavramdır. Kelime anlamı “stratejik avantaj” gibi bir anlama gelse de kavram çok daha inceliklidir. Shi fikri, bir savaş üzerindeki etkinin özünü hayata geçirmektir. Shi’nin Weiqi stratejisinin temel özü olduğu, oyunun ve Çin stratejik düşüncesinin diğer tüm yönlerinin temelini oluşturduğu düşünülmektedir. Weiqi’de gerçekten ustalaşmak için shi’yi tamamen geliştirmek gerekir.

“Çağlayan suyun hızının kayaları savurabilmesi shi’den kaynaklanır. Yırtıcı bir kuşun saldırdığında kurbanını paramparça edebilmesi zamanlamasına bağlıdır. Savaşta uzman olan kişi de shi’yi kanalize eder ve zamanlaması kesindir.” ~Usta Sun-Tzu, Savaş Sanatı Bölüm 5, Shi üzerine

Shi, tam olarak ne zaman, nerede ve nasıl vuracağını bilmektir. Bu, stratejinin “bölgeye girme” deneyimidir. Bir oyuncu “bölgeye” girdiğinde shi’ye sahip olur ve zafer kesinleşir. Çinli stratejistler shi’nin bu tatlı noktasını bulmaya çalışırlar. Bir proje ya da kampanya planlarken, Çinliler shi’nin stratejik avantajını kazanmanın son derece farkında olacaklardır. Bu Çinli bir rakibe karşı jeopolitik ya da Weiqi oyunu oynarken düşünülmesi gereken bir konudur.

Jeopolitik strateji Go oyunu ile daha iyi anlaşılabilir

Çin’in jeopolitik stratejisi Batılı düşünce yapısından farklı bir yapıda

Amerika Weiqi ile Karşılaşıyor:

Weiqi’nin niteliklerini stratejilerinde sergileyen tek kültür Çin değildir. Vietnam, Sun-Tzu ve Weiqi’yi Çin tarihinden almıştır. Amerikan yerlileri gibi diğer medeniyetler ise bağımsız olarak gerilla savaşı Weiqi benzeri stratejiler geliştirmiştir. Bu makalenin ana amacı Çin’in dünya sahnesinde Weiqi stratejilerini doğrudan kullanmasına ışık tutmak olsa da, Çin’in jeopolitiğini, Amerika’nın Weiqi stratejisiyle tarihsel olarak karşılaştığı birkaç durumla karşılaştırarak aydınlatmaya hizmet etmektedir.

Vietnam:

Vietnam savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri, daha önce Amerika’nın savaşları sırasında tecrübe etmediği bir muhalefet tehdidiyle karşı karşıya kaldı. O dönemde Vietkong, 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mao Zedong‘dan esinlenen stratejiler benimsemişlerdi. Doğal olarak bu stratejiler büyük ölçüde Weiqi ve shi kavramından yararlanıyordu. Vur-kaç gerilla savaşı taktikleriyle Vietkong, ABD’ye karşı nadiren doğrudan saldırı girişiminde bulunmuş, bunun yerine tünellerde saklanmayı ve yalnızca stratejik olarak ABD askerlerinin dikkatini dağıtmak için ortaya çıkmayı tercih etmiştir.

Vietkong tarafından geliştirilen bu tünel stratejileri, oyuncunun taşları tahta üzerinde geniş bir alana yerleştirdiği bir Weiqi oyununa benziyordu. Bir oyuncu tahtadaki herhangi bir noktaya çok fazla odaklanmayarak rakibinin dikkatini genel hedeften uzaklaştırabilir. Vietnam savaşı tartışmasız dünya tarihindeki en acımasız çatışmalardan biriydi. Vietkong tarafından benimsenen Weiqi stratejileri Amerikan askerleri için yıkıcı oldu. Her iki tarafın da uzun ve zorlu mücadelesinin ardından Başkan Nixon nihayet 1973 yılında ABD askerlerini geri çekti.

Amerika’nın çekilmesinden sonra Vietkong, Güney Vietnam’ın geri kalanını salam gibi dilimlemeye başladı.

Amerikalı bir albay, “Bizi savaş alanında asla yenemeyeceğinizi biliyorsunuz,” dedi. Kuzey Vietnamlı albay bu söz üzerine bir an düşündü. “Öyle olabilir,” diye cevap verdi, “ama bunun konuyla ilgisi de yok.”
-Hanoi’de yapılan görüşme, Nisan 1975

Komançi gerilla savaşı:

Çin Weiqi’sinden doğrudan etkilenmemiş olsa da, Komançi gerilla savaşı taktiklerinin bu antik oyunla pek çok ortak noktası vardır. Amerikan ovalarının Komançi atlı savaşçıları o kadar ezici bir üstünlüğe sahipti ki, Amerikan batı ordusunun tüm gücüne rağmen bir asırdan fazla bir süre boyunca topraklarını ve bölgelerini ellerinde tuttular. Haydi Komançiler haydi!

Atla tanıştıktan sonra Komançiler hızla en güçlü Kızılderili kabilesi haline geldi; hatta aynı anda Fransızlara, İspanyollara ve Amerikalılara karşı geldiler. Baskın yapma taktikleri ile karma vur-kaç gerilla savaşının bir kombinasyonunu kullandılar. Ancak Komançilerin en büyük özelliği hareket kabiliyetleriydi. Nispeten az sayıları sayesinde Büyük Amerika Ovaları’nın tamamında mobil bir etki yaratabildiler. Weiqi terimleriyle ifade edecek olursak, Komançiler mükemmel yerleştirilmiş taşlarla tahta üzerinde tam bir kontrole sahipti. Nihayetinde yenilmelerinin tek yolu, besin kaynakları olan Amerikan Bizonlarının avlanarak neredeyse yok edilmesiydi.

Peki Batı ne yapabilir?

Şimdiye kadar Batı’nın tüm bu Weiqi stratejisi konusunda pek iyi olmadığı izlenimi artmış olabilir. Shi’de ustalaşmak için binlerce yıllık deneyime sahip olmadığımız çok doğru. Ancak daha önce hiç olmadığı kadar Weiqi oynamak ve pratik yapmak için Game of GO uygulaması gibi modern kaynaklara sahibiz. Yapabileceğimiz tek şey Weiqi oynamayı öğrenmektir. Çin’in etkisi ve gücü arttıkça, Batı’nın Çin’in ve genel olarak Doğu’nun jeopolitik değişkenleri nasıl işlediğini anlaması daha da gerekli hale gelecektir.

Çin, dünyanın en hızlı büyüyen ekonomik ve askeri varlığıdır. Yarım yüzyıldan daha kısa bir sürede GSYİH’lerini 90 milyardan 12 trilyon doların üzerine çıkardılar. 2013 yılında Kuşak ve Yol Girişimini başlattılar. 2016’dan bu yana yapay zeka gelişimi için büyük bir çaba harcadılar ve birkaç yıldan kısa bir süre içinde Amerika’nın seviyesini yakaladılar. Çin’in yükselmekte olduğuna şüphe yok. Asıl soru, dünyanın geri kalanının buna nasıl karşılık vermesi gerektiği? Dünya refahına yönelik tüm taahhütleri için kollarını açıp takdir ederek mi yoksa kaygı ve çekingenlikle mi?

Geleneksel olarak Batı, böl ve fethet kavramı etrafında stratejik bir zihniyet geliştirmiştir. Eğer Doğu’ya (Çin’e) etkili bir şekilde karşılık vermeyi umuyorsak, o zaman onların kuşatma ve fethetme yöntemlerini anlamamız gerekecektir.

Vereceğimiz ilk yanıt GO’yu öğrenmeniz, GO oynamanız ve GO’da ustalaşmanızdır!

“Gökyüzünde iki güneş olamaz.”

~Konfüçyüs

Kaynak: https://gameofgo.app/learn/china-territorial-go-strategy

 


Bu yazı İstanbul Go Okulu editörlerince yazılmıştır/çevrilmiştir. İstanbul Go Okulu kaynak olarak gösterilmeden kullanılamaz, kaynak gösterilmek kaydıyla ticari olmayan amaçlar için izinsiz kullanılabilir. Ticari amaçlı olarak, kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz.

0 cevaplar

Cevapla

Yazıyla ilgili yorumlarınızı yazabilirsiniz.
Buraya yorumlarınızı yazabilirsiniz!

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir