Hiperaktivite Hakkında Bilmeniz Gerekenler

Hiperaktiviteye Genel Bakış

Hiperaktivite alışılmadık veya anormal derecede aktif olma durumudur.  Hiperaktif kişinin etrafındaki öğretmenler, çalışanlar veya ebeveynler gibi kişilerin bu durumla başa çıkmaları genelde zor olur.

Eğer hiperaktiveniz varsa, bu durumunuz ve insanların size vermiş oldukları tepkiler nedeniyle kendinizi endişeli veya depresif hissetmeye başlayabilirsiniz.

Hiperaktivitenin ortak özellikleri şunlardır:

• Sürekli hareket
• Agresif davranışlar
• Dürtüsel davranışlar
• Dikkatin kolay dağılması

Eğer kendinizi sabit durmaya veya odaklanmaya sürekli olarak zorluyorsanız, bunun sonucunda başka sorunlar ortaya çıkabilir. Örneğin:

• Okulda ya da işte zorluklar
• Arkadaş ya da aile ilişkilerinde gerginlik
• Kaza ya da yaralamalara yol açmak
• Alkol ya da madde bağımlılığı riskini artırmak 

Hiperaktivite genellikle altta yatan zihinsel veya fiziksel sağlık durumunun bir belirtisidir. Hiperaktivite ile ilişkilendirilen en önemli bozukluklardan birisi de dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğudur (DEHB).

DEHB, aşırı aktif, dikkatsiz ve dürtüsel olmanıza neden olur. DEHB tanısı genelde genç yaşta konur. Bununla birlikte, bazı insanlara ilk tanının konması yetişkinliğe kadar gecikebilir. 

Hiperaktivite tedavi edilebilir. En iyi sonuçları alabilmek için erken teşhis ve tedavi önemlidir.

Hiperaktiviteye ne sebep olur?

Hiperaktivite zihinsel veya fiziksel durumlardan kaynaklanabilir. Örneğin, sinir sisteminizi veya tiroidinizi etkileyen durumlar hiperaktivite gelişiminde rol oynayabilir.

En yaygın nedenler:

• DEHB
• Hipertiroidi
• Zihin karışıklıkları
• Sinir sistemi bozuklukları
• Psikolojik bozukluklar
• Kokain veya metamfetamin (met) gibi uyarıcı ilaçların kullanımı

Hiperaktivite belirtileri nelerdir?

Hiperaktivitesi olan çocuklar okula konsantre olmakta sorun yaşayabilir. Ayrıca bazı dürtüsel davranışlar gösterebilirler, örneğin:

• Yersiz konuşmak
• Bir şeyleri ağzından kaçırmak
• Diğer öğrencilere vurmak
• Okul sırasında veya koltukta oturur halde durmakta zorluk

Hiperaktivitesi olan yetişkinler aşağıdaki durumları yaşayabilir:

• Dikkat süresinin kısalması
• İş yerinde konsantrasyon zorluğu
• İsim, numara veya çeşitli küçük bilgileri hatırlamada güçlük

Hiperaktivite durumunuzla ilgili olarak sıkıntı yaşıyorsanız, endişe veya depresyon gibi bozukluklar da gelişebilir.

Birçok vakada hiperaktivite yaşayan yetişkinler de çocuklardaki belirtileri gösterirler.

Hiperaktivite nasıl teşhis edilir?

Eğer siz veya çocuğunuz hiperaktivite durumu yaşıyorsanız, mutlaka doktorunuzla konuşun.

Doktorunuz, bu durumun ne zaman başladığı da dahil olmak üzere tüm bulguları sorgulayacaktır. Ayrıca genel sağlığınızda son dönemde yaşadığınız değişiklikleri ve kullanmakta olduğunuz ilaçlar hakkında sorular sorabilirler.

Bu soruları yanıtlamak, doktorunuzun sizin yaşadığınız hiperaktivite türünü belirlemesine yardımcı olacaktır. Hiperaktivitenin mevcut veya yeni ortaya çıkan bir durumdan mı kaynaklandığı, yoksa olası bir ilaç yan etkisinden mi kaynaklandığı bu şekilde tespit edilebilir.

Doktorunuz ayrıca hormon seviyenizi kontrol etmek için kan veya idrar örneği alabilir. Bu da, hormonal bir dengesizlik olup olmadığını öğrenmelerine yardımcı olacaktır. Örneğin, tiroid hormon dengesizliği hiperaktiviteye neden olabilir.

Durumunuzu etkili bir şekilde tedavi etmek için, en doğru teşhisin konulması oldukça önemlidir.

Hiperaktivite nasıl tedavi edilir?

Eğer doktorunuz hiperaktivitenin altta yatan fiziksel bir durumdan kaynaklandığını düşünüyorsa, bu durumu tedavi etmek için reçeteli ilaçlar verebilir.

Hiperaktivite ayrıca zihinsel sağlık durumunuzdan da kaynaklanabilir. Bu durumda, doktorunuz sizi bir ruh sağlığı uzmanına sevk edebilir. Uzman ilaç tedavisi, terapi, veya her ikisini de uygulayarak tedaviyi seçebilir.

Terapi

Bilişsel davranışçı terapi (CBT) ve konuşma terapisi hiperaktiviteyi tedavi etmek için sıklıkla kullanılan yöntemlerdir.

BDT’nin amacı, düşünce ve davranış kalıplarınızı değiştirmektir.

Konuşma terapisi semptomlarınızı bir terapistle tartışmanızı gerektirecektir. Terapistiniz, hiperaktivite ile başa çıkmak ve etkilerini azaltmak için stratejiler geliştirmenize yardımcı olabilir. 

İlaç Tedavisi

Hiperaktiviteyi kontrol etmeye yardımcı olması için ilaç almanız gerekebilir. Bu ilaçlar çocuklara veya yetişkinlere reçete edilebilir. DEHB olan kişilerde sakinleştirici bir etkiye sahiptirler.

Hiperaktiviteyi tedavi etmek için kullanılan ilaçlar şunları içerir:

• Deksmetilfenidat (Focalin)
• Dekstroamfetamin ve amfetamin (Adderall)
• Dekstroamfetamin (Deksedrin, Dekstrostat)
• Lisdeksamfetamin (Vyvanse)
• Metilfenidat (Ritalin)

Bu ilaçların bazıları yanlış kullanıldığı takdirde alışkanlık oluşturabilir. Doktorunuz veya ruh sağlığı uzmanınız ilaç kullanımınızı gözlemleyecektir.

Ayrıca doktorunuz semptomları tetikleyebilecek uyarıcılardan kaçınmanızı tavsiye edebilir. Örneğin, sizi kafein ve nikotinden kaçınmaya teşvik edebilirler.

Sonuç

Hiperaktivite tedavi edilmezse; işinizi, okulunuzu ve kişisel ilişkilerinizi bozabilir. Hiperaktivite ayrıca,  altta yatan ve tedaviyi gerektirecek başka bir durumun işareti de olabilir.

Sizin veya çocuğunuzun hiperaktivite durumu olduğundan şüpheleniyorsanız mutlaka doktorunuzla konuşun. Doktorlarınız, altta yatan nedene bağlı olarak, ilaç tedavisi, terapi, veya her ikisini de önerebilirler. Ayrıca sizi bakım için bir uzmana da yönlendirebilirler.

Tedavi, hiperaktiviteyi yönetmenize ve yaşamınızdaki etkilerini sınırlamanıza yardımcı olabilir.

Kaynak: https://www.healthline.com/

Bu yazı İstanbul Go Okulu editörlerince yazılmıştır/çevrilmiştir. İstanbul Go Okulu kaynak olarak gösterilmeden kullanılamaz, kaynak gösterilmek kaydıyla ticari olmayan amaçlar için izinsiz kullanılabilir. Ticari amaçlı olarak, kaynak gösterilerek dahi kullanılamaz.